Nguồn: .wikimedia
Bòn bon còn được người quê tôi gọi là trái lòn bon. Quảng Nam có hai nơi có loại quả này là vùng rừng thuộc huyện Đại Lộc và huyện Quế Sơn. Tuy nhiên cây bòn bon ở Quế Sơn không có nhiều, xuất hiện rải rác gần các nơi người Thượng ở như Làng Da và Làng Rô. Ông tôi kể rằng, ở các vùng này cứ đến mùa bòn bon là người dân các làng như: Dùi Chiêng, Bình Yên, Phú Gia… cứ mang muối, rựa vào rừng, hái bòn bon đem về ăn hoặc bán.
Cây bòn bon có đặc điểm là khi ra trái từng chuỗi, trĩu dài chứ không từng chùm như nho, khi chín có màu vàng nhạt như mỡ gà nom rất đẹp mắt. Quả có từng múi, mỗi múi lại mang một hột bên trong. Hạt bòn bon rất đắng nên khi ăn người ta chỉ nhấm nháp để thưởng thức cái mùi vị thơm ngọt của bòn bon rồi nuốt luôn cả hột bởi vì không tách riêng được múi với hạt.
Nếu so với bòn bon Đại Lộc thì trái bòn bon ở Quế Sơn “chẳng thấm vào đâu”. Ở Đại Lộc từ sông Con đi lên, bòn bon nhiều vô kể, tụ họp lại và mọc thành rừng và nổi tiếng là thơm ngon.
Trái bòn bòn Đại Lộc còn gắn với truyền thuyết về vua Gia Long trong những ngày chạy nạn Tây Sơn. Tương truyền rằng khi vua Gia Long còn chống với Tây Sơn đã có lần nhờ trái bòn bon của Đại Lộc để đỡ đói trên bước đường bôn tẩu. Các cụ già còn kể rằng, trong múi của trái bòn bon có một vết bấm đó là vết móng tay của vua khi xưa, khi lần tìm trái chín.
Tôi cũng được các cụ già trong làng kể cho chuyện đi hái trái bòn bon ngày xưa như thế nào: Mỗi năm, khi đến mùa hái quả, quản viên (một người trông bòn bon) hái một ít mang trình quan huyện sở tại, huyện lại đưa về tỉnh để xem xét việc làm này gọi là "chạy kiểu". Khi quan tỉnh thấy bòn bon đã thu hoạch được thì thông sức cho địa phương chọn hái những loại ngon, ngọt, lớn trái đóng vào những giỏ lớn mang ra Huế dâng Vua. Xong việc này, huyện địa phương báo cho quản viên biết là thông sức cho xã biết ngày giờ nhập viên để hái quả.
Khi được thông báo, dân chúng ai muốn đi hái thì chuẩn bị “cơm ghe bè bạn”, ngược sông Con để đến nơi ấn định mà quản viên đã cho biết. Sông Con là một nhánh sông nhỏ chảy xuống từ thượng nguồn huyện Thượng Đức và gặp sông Thu Bồn ở Giao Thủy để cùng đổ ra cửa Đại Chiêm. Những người đi hái bòn bon đều chuẩn bị gồng gánh và một cái "xà lắc" còn gọi là cái "gùi" mang sau lưng để đựng trái hái được.
Khi đó, vào đúng giờ Dần, khoảng từ 4 đến 6 giờ sáng, ngày đã định, Quản Viên cho đánh một hồi lại ba dùi trống lớn, tan hồi trống, mọi người ùa nhau vào rừng cây để mong tìm được những cây nhiều quả. Vào cái giờ ấy, trời còn tờ mờ mà rừng cây lại rậm rạp thì cứ kể như là còn tối như om, nên mọi người sờ soạng và ôm đại một gốc để choáng phần rồi chờ sáng rõ mới trèo lên để hái.
Có điều không phải tất cả các cây đều là cây bòn bon mà còn có các loại cây khác mọc chen vào. Thế nên, có rất nhiều người đã ôm lầm cây, khi trời sáng phát hiện thì đã muộn. Theo những người có kinh nghiệm khi ôm gốc cây lúc trời còn tối thì phải gặm vỏ cây, nếm thử xem có đúng là cây bòn bon hay không, nếu chẳng phải thì lập tức tìm một cây khác.
Đây là chuyện đi hái bòn bon vào những năm xưa, dễ chừng non nửa thế kỷ, sau này thì không còn như thế nữa. Hiện thời, bòn bon Đại Lộc quê tôi, đã trở nên nổi tiếng, được quy hoạch và trồng trong vườn nhà, bòn bon đã trở thành cây trồng cho hiệu quả kinh tế cao.
Xuân Hưng , baó VietnamNet
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen